Verdedigingswerken | Fort Sint-Michiel Blerick en de Venlose forten

Rondom de vestingstad Venlo werden ook forten aangelegd. Een fort is een militair gebouw of kampement dat is ingericht om een eenheid militairen te herbergen en dat ingezet werd als extra verdediging tegen vijandelijke aanvallen, met name in die tijd van de Pruisen en Oostenrijk.

Aan de overzijde van de Maas, aan de Blerickse kant verrees in 1641 het eerste fort, Fort Sint-Michiel (Blerick) gebouwd door de Spanjaarden als vooruitgeschoven westelijk verdedigingswerk. Ook wel de ‘citadel van Venlo’ genoemd, is een voormalig fort waarvan de bouw startte op Michielsdag, 29 september 1641. Echter al tweeduizend jaar is deze locatie militair terrein. De Romeinen hadden hier een oversteekplaats door de Maas.

In 1641 bouwden de Spanjaarden hier een aarden fort en de Fransen versteenden het in 1810. In 1913 verrees de Frederik Hendrik kazerne, een omvangrijk complex met onder andere vier legeringsgebouwen, een wachtgebouw, exercitieloodsen, een scherm- en gymnastieklokaal, privaatgebouwen, wapenmagazijnen, stallen en een hospitaal.

Tijdens de 2e WO werd de kazerne door de Duitsers gebruikt en later door de Koninklijke Landmacht, waaronder het Tweede grensbataljon van de Limburgse Jagers.

Met het oog op toekomstige nieuwbouw tussen deze historische muren wordt het grootste Napoleontische bouwwerk in Nederland, het Franse Fort, gerestaureerd en deels gereconstrueerd.

1831 Aarden Fort Leopold

Omdat het fort tamelijk ver van de Maas lag, werd in 1831 tussen dit fort en de Maas in de Blerickse uiterwaarden een z.g. Pallisade gebouwd. In 1831 werd besloten om deze Pallisade verder uit te breiden met een aarden wal. Het totaal van deze uitbreiding resulteerde uiteindelijk in Fort Leopold.

Het gebied was toen in Belgische handen en het fort draagt de naam van Koning Leopold van Belgie. Het fort is aangelegd ter extra verdediging van de stad Venlo. Met de slechting van de vestingwerken aan het einde van de 19e eeuw werd ook dit fort afgebroken.

2022 Renovatie Fort Sint-Michiel

In opdracht van Heijmans Infra hebben Koninklijke Woudenberg Maastricht en Laudy Bouw & Ontwikkeling de handen ineen geslagen. Twee ERM-aannemers die in Bouwteamverband de monumentale onderdelen bouw- en woonrijp kon maken. Eén van de poternes – kleinere doorgangen door de stadsmuur aan de Maaszijde- wordt deels gereconstrueerd, de fortprofielen weer zichtbaar gemaakt en de voormalige houten brug met natuursteen pilaren wordt in ere hersteld. Zo wordt na twintig eeuwen militaire geschiedenis een nieuwe bestemming, namelijk wonen en recreëren, aan het voormalige Kazerneterrein gegeven. In 2022 vond de aanbesteding plaats, waarna 2023 in het teken stond van de voorbereiding, het inpassen van de riolering en kabels en leidingen tussen de bestaande fortmuren en de baksteen- en mortelkeuzes. Dat maakt het kazernekwartier een mooie samenwerking.

In en nabij de stad Venlo weten we van het bestaan van drie forten uit de 17e eeuw (bron: Frans Hermans, gemeentearchief Venlo). De forten werden gebouwd om de voortdurende dreiging van Oostenrijk en Pruisen het hoofd te kunnen bieden. In de jaren 70 van de 19e eeuw werden ze afgebroken op decreet van de Koning Willem III.

Dit fort is vernoemd naar hoeve Beerendonck, een boerenhofstede, even ten oosten waar het fort gelegen was. Het fort was een langwerpige versterking ten noordoosten van de vestingstad Venlo. De naam Beerendonck zou kunnen verwijzen naar een waterkerende muur (=beer) of naar gewasssen (=in duits ‘Waldbeeren of Stachelbeeren) die terplekke groeiden. Donk verwijst naar een hoger gelegen gebied of heuvel.

Tegenwoordig staat op deze locatie een verzorgingsflat aan de rand van het Julianapark met de naam ‘verpleeghuis Beerendonck’.

Fort Ginkel was een veelhoekige versterking ten noorden van de vestingstad Venlo. Het fort had de vorm van een open plein met daar omheen diverse bastions. Om het fort liep een brede beek met daarachter een dikke ommuring. Hierachter lagen verschillende kazematten waarin de soldaten zich verschansten om van daaruit de grachten te kunnen beschieten.

Het fort was genoemd naar de toenmalige bevelhebber van de stad, baron Godard Adriaan van Reede, Heer van Ginkel.

Aan de oostzijde van de vestingstad Venlo, bij de Keulsepoort werd aan het eind van de 17e eeuw het Keulse Bastion gebouwd, met daarvoor de uit 1740 daterende ‘Lunette Avancée’. Deze 110 meter brede lunette (vergelijkbaar met een bastion) werd later Fort Keulen genoemd. Het fort werd gebouwd aan de buitenzijde van Enveloppe van der Duyn.

In de jaren dertig van de 20e eeuw werd op de huidige straat Keulsepoort het markante regionale postkantoor ontworpen door de Rijksbouwmeester Hajo Hoekstra (1938) in ‘Amsterdamse school-stijl’.